Khái quát về Enneagram: Oscar Ichazo, Arica, & Phương pháp Phân tích Nguyên mẫu

Khi nghiên cứu về Enneagram, mình đã tìm ra hầu hết (nhưng không phải tất cả) các lý thuyết đều bắt nguồn từ bốn nguồn chính mà mình tin là quan trọng nhất trong việc tạo ra, phát triển và giảng dạy Enneagram. Đó là:

• Oscar Ichazo / Arica

• Claudio Naranjo / Seekers After Truth

• Don Richard Riso / The Enneagram Institute

• Helen Palmer / The Narrative Enneagram

Mình định viết một bài tổng hợp về bốn nguồn này, nhưng bài viết dài quá nên phải chia nhỏ ra. Mình sẽ chia thành 4 bài, mỗi bài tập trung vào một nguồn cụ thể, những đóng góp, học trò và ý tưởng của họ.

Thông tin ở đây là kết quả nghiên cứu của mình và không hoàn toàn chính xác. Nếu có gì sai sót, cứ thoải mái góp ý ở phần bình luận để mình sửa lại cho bài viết tốt hơn nhé.

Những bài viết này chỉ là phần nổi của tảng băng thôi, nên ai muốn hiểu sâu về Enneagram thì nên tự tìm hiểu thêm nha.

Oscar Ichazo sinh ra và lớn lên ở Bolivia năm 1931. Khi còn trẻ, Ichazo rất quan tâm đến nhiều lĩnh vực như triết học, tâm lý học, thần học, siêu hình học và thần bí học, và đã phát triển nhiều lý thuyết dựa trên các tác phẩm và niềm tin của các bậc thầy và truyền thống trước đó, mà ông bắt đầu giảng dạy từ những năm 1960. Những giáo lý này là nền tảng cho cái mà ngày nay được biết đến là Enneagram.

Năm 1968, Ichazo thành lập trường Arica ở Arica, Chile, và năm 1970, một nhóm người Mỹ đến Arica để tham gia một khóa đào tạo 10 tháng để học các giáo lý của Ichazo trực tiếp từ ông. Trong nhóm này có nhà văn người Mỹ John C. Lilly và bác sĩ tâm thần người Chile Claudio Naranjo.

Sau khi khóa đào tạo kết thúc, Ichazo chuyển đến Thành phố New York và thành lập Viện Arica quốc tế, nơi ông giảng dạy từ năm 1971 đến năm 1981. Trong những năm 1970, các công trình của Arica được giảng dạy trên toàn thế giới thông qua các bài giảng, ấn phẩm và phỏng vấn của nhiều giáo viên và tổ chức liên kết với Arica.

Năm 1981, Ichazo và vợ chuyển đến Hawaii, nơi ông tiếp tục truyền bá giáo lý của mình thông qua các bài giảng, sách, bài báo, tài liệu đào tạo, cho đến khi ông qua đời năm 2020.

Các khái niệm liên quan:

• Phân tích nguyên mẫu (Protoanalysis)

• Cái tôi (Ego)

• Bản chất (Essence)

• Những ý tưởng thiêng liêng (Holy Ideas)

• Đức tính (Virtues)

• Sự cố định (Fixations)

• Đam mê (Passions)

• Cạm bẫy (Traps)

• Bản năng (Instincts)

• Cực (Poles)

• Bốn chức năng (Four Functions)

• Ba nhóm cố định (Trifixes)

Mặc dù Arica giảng dạy rất nhiều lý thuyết và khái niệm, nhưng quá nhiều để mình đưa vào bài viết này, nên mình chỉ đề cập đến những khái niệm liên quan nhiều đến Enneagram hiện nay. Ai muốn tìm hiểu thêm về Arica và giáo lý của Ichazo thì tham khảo trang web chính thức của Arica nhé.

Cái mà bây giờ được gọi là "Enneagram" được bắt nguồn từ một hệ thống "enneagon" (như Ichazo gọi ban đầu), mỗi enneagon đại diện cho các khung khác nhau. Ban đầu có 108 enneagon, và những enneagon này là một phần của quá trình tâm linh mà Ichazo gọi là Phân tích nguyên mẫu (Protoanalysis).

Ngày nay, công chúng chỉ quen thuộc với một số ít trong số đó, chẳng hạn như enneagon của Những ý tưởng thiêng liêng, enneagon của Đức tính, enneagon của Sự cố định và enneagon của Đam mê.

Ichazo dạy rằng con người sinh ra trong Bản chất (Essence), và sa xuống Cái tôi (Ego - hay cá tính). Trong Bản chất, ta kết nối với Những ý tưởng thiêng liêng và Đức tính của mình, nhưng khi mất kết nối với Bản chất, sự thoái lui xảy ra và Cái tôi (hay cá tính) được hình thành:

Chúng ta phải phân biệt giữa con người như họ vốn có trong bản chất và như họ là trong cái tôi hay cá tính. Về bản chất, mỗi người đều hoàn hảo, không sợ hãi và trong sự thống nhất yêu thương với toàn bộ vũ trụ; không có xung đột nào bên trong người đó giữa đầu, tim và dạ dày hoặc giữa người đó và người khác. Rồi điều gì đó xảy ra: cái tôi bắt đầu phát triển, nghiệp chướng tích tụ, có sự chuyển đổi từ khách quan sang chủ quan; con người rơi từ bản chất xuống cá tính.

Khi một người rơi khỏi Bản chất của mình, việc mất kết nối với Ý tưởng Thiêng liêng tạo ra Sự cố định của người đó, và việc mất kết nối với Đức tính dẫn đến Đam mê của cá nhân đó:

Một cá nhân thực sự sẽ luôn liên hệ với những [Đức tính] này, chỉ đơn giản bằng cách sống trong cơ thể của mình. Nhưng cá nhân chủ quan, cái tôi, mất liên lạc với những Đức tính này. Sau đó, cá tính cố gắng bù đắp bằng cách phát triển những đam mê.

Vì vậy, cần hiểu rằng việc xác định sự cố định hoặc đam mê của một người (tìm ra loại của mình) là bước đầu tiên trong một quá trình lớn hơn nhiều, để lấy lại Bản chất. Biết loại của mình có nghĩa là nhận ra sự sa ngã khỏi Bản chất và cho phép sự chuyển đổi cần thiết xảy ra để lấy lại Bản chất.

Những Ý tưởng Thiêng liêng & Đức tính tương ứng với mỗi điểm trong Enneagram là:

Điểm Ý tưởng Thiêng liêng Đức tính 1 Sự hoàn hảo Sự thanh thản 2 Ý chí Sự khiêm nhường 3 Sự hài hòa Sự thật thà 4 Nguồn gốc Sự điềm tĩnh 5 Sự toàn tri Sự tách rời 6 Sức mạnh Sự can đảm 7 Sự khôn ngoan Sự tiết độ 8 Sự thật Sự ngây thơ 9 Tình yêu Hành động

Mặc dù những Ý tưởng Thiêng liêng này có thể được đặt tên, nhưng cần lưu ý rằng ý nghĩa của mỗi thuật ngữ khác với định nghĩa tiêu chuẩn. Cần nghiên cứu thêm để hiểu rõ hơn về những Ý tưởng Thiêng liêng này.

Ichazo cũng dạy về sự tồn tại của ba "bản năng" cơ bản và hai "cực" hoặc "động lực" tồn tại trong tất cả chúng ta. Thành thật mà nói, đây là chủ đề mình hiểu ít nhất, nhưng ba bản năng đó là:

• Bản năng bảo tồn

• Bản năng quan hệ

• Bản năng thích nghi

Và hai cực là:

• Cực tâm linh

• Cực tình dục

Cả hai đều có enneagon tương ứng của chúng.

Mình không thể giải thích rõ những khái niệm này có nghĩa là gì hoặc chúng áp dụng như thế nào đối với các cá nhân khác nhau, nhưng mình tin rằng đây là những khái niệm đã phát triển thành "biến thể bản năng" mà hầu hết mọi người đều quen thuộc ngày nay.

Mình cũng nghe nói rằng Ichazo đã dạy về các biến thể bản năng (mặc dù với những tên gọi khác) và liệu đây có phải là những khái niệm khác nhau hay không thì mình không biết. Tất cả những gì có thể nói là, bằng cách này hay cách khác, 9 loại và "biến thể bản năng" đều có thể bắt nguồn từ giáo lý của Ichazo.*

Điều thú vị là, cần lưu ý rằng một điều không phải do Ichazo tạo ra là chính sơ đồ Enneagram. Hình học được biết đến như Enneagram có thể được truy ngược lại đến nhà thần bí George Gurdjieff. Mình không biết liệu Gurdjieff có phải là người tạo ra hình đó hay không, hoặc liệu ông có lấy nó từ một nhóm hoặc cá nhân khác hay không.

Lý do mình không viết bài về Gurdjieff là vì Enneagram được giảng dạy bởi các tác giả hiện đại không liên quan trực tiếp đến giáo lý của Gurdjieff, mà ông gọi là Con đường Thứ Tư.

9 Loại:

1. Cái tôi - Oán giận (Ego-Resent)

2. Cái tôi - Dối trá (Ego-Flat)

3. Cái tôi - Tự phụ (Ego-Go)

4. Cái tôi - U sầu (Ego-Melan)

5. Cái tôi - Kém (Ego-Stinge)

6. Cái tôi - Nhút nhát (Ego-Cow)

7. Cái tôi - Kế hoạch (Ego-Plan)

8. Cái tôi - Trả thù (Ego-Venge)

9. Cái tôi - Lười biếng (Ego-In)

Trong giáo lý của Ichazo, mỗi "loại" được đặc trưng bởi sự cố định tương ứng của nó, ngoại trừ Cái tôi - Tự phụ (loại 3). Mình không biết tại sao lại như vậy, và nếu ai muốn chia sẻ thông tin gì thì mình rất cảm ơn.

Sự cố định của các loại theo Ichazo là:

Loại Cái tôi Sự cố định Cái tôi - Oán giận Sự oán giận Cái tôi - Dối trá Sự nịnh bợ Cái tôi - Tự phụ Sự phù phiếm Cái tôi - U sầu Sự u sầu Cái tôi - Kém Sự keo kiệt Cái tôi - Nhút nhát Sự nhút nhát Cái tôi - Kế hoạch Sự lập kế hoạch Cái tôi - Trả thù Sự trả thù Cái tôi - Lười biếng Sự lười biếng

Cũng như Những Ý tưởng Thiêng liêng, những thuật ngữ này không mang nghĩa đen và cần được nghiên cứu thêm để hiểu đúng.

Trong Cái tôi cũng có Đam mê.

Thật không may, mình thấy rằng tên gọi của những đam mê do Ichazo đặt có thể khác với những gì được gọi ngày nay, và đây là điều mình sẽ đề cập thêm khi nói về tác giả tiếp theo, Claudio Naranjo.

Đề xuất đọc:

• Between Metaphysics and Protoanalysis: A Theory for Analyzing the Human Psyche (1982) của Oscar Ichazo

• Interviews with Oscar Ichazo (1982) của Oscar Ichazo

Xem thêm:

• https://www.arica.org

• https://www.enneagraminstitute.com/the-traditional-enneagram

• https://www.enneagraminstitute.com/the-traditional-enneagram

• http://www.enneagram-monthly.com/setting-the-record-straight.html

• http://www.enneagram-monthly.com/subtypes.html